آثار اخروی نمازنماز، عطیه‌ای الهی است که به عنوان فلاح مطلق «حی علی الفلاح» و بهترین عمل«حی علی خیر العمل» و ستون خیمه دین «الصلوة عمود الدین» معرفی شده است. در قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم‌السلام) آثار و ثمرات فراوانی برای اقامه نماز ذکر شده است. یاد خدا، مقام شفاعت کبری، دریافت اجر الهی، دفع وحشت‌های قبر و ... از جمله آثار نماز به شمار می‌رود. فهرست مندرجات۲ - آثار نماز در قرآن ۲.۱ - یاد کردن خدا ۲.۲ - مقام شفاعت کبری ۲.۳ - دریافت اجر الهی ۲.۴ - دفع وحشت‌های قبر ۲.۵ - مونس انسان در قبر ۲.۶ - دیدار ملائکه ۲.۷ - نجات از وحشت قبر ۲.۸ - مقبولیت دیگر اعمال ۲.۹ - نماز توشه آخرت ۲.۱۰ - معاف از عذاب ۲.۱۱ - زینت آخرت ۲.۱۲ - نمازگزار ریاکار ۲.۱۳ - عدم ملاقات در کنار حوض کوثر ۲.۱۴ - سقوط در آتش ۲.۱۵ - محشور شدن با قارون ۲.۱۶ - محرومیت از شفاعت ۳ - دیگر آثار ۴ - پانویس ۵ - منبع ۱ - نشان عبودیتنماز عروج به قبله رفیع انسانیت «الصلوة معراج المؤمن» [۲]
مجلسی، محمدباقر، اعتقادات، ص۲۹.
است که تعالی روح و کسب ملکات اخلاقی و نجات از فساد و تباهی از رهگذر آن حاصل می‌آید «ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر». دریافت نشان عبودیت از رهگذر این عبادت زیبای الهی، برای انسانی میسّر است که شرایط صحت و قبول و کمال این عبادت عظیم را به نحو احسن بجای آورد.وقتی عبد این عبادت الهی را «که جز بر خاشعان بزرگ می‌نمایاند»، به طور شایسته به انجام رساند، آثار عظیمی اعم از فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی را بدنبال خواهد داشت که در حقیقت ثمره و نتیجه عمل او محسوب می‌شود. ۲ - آثار نماز در قرآنبرخی از آثار برزخی و اخروی این عبادت درخشان در آیات و روایات به شرح ذیل است: ۲.۱ - یاد کردن خداخداوند در سوره طه می‌فرماید: «اقم الصلوة لذکری؛ نماز ذکر و یاد خداست». این آیه وقتی در کنار این آیه شریفه «فاذکرونی اذکُرکم.....» تفسیر شود این نتیجه را افاده می‌کند که وقتی عبد بیاد حق باشد حق هم به یاد او خواهد بود. مفسرین در ذیل آیه شریفه «فاذکرونی اذکرکم» در بیان اینکه «مراد از یادآوری بندگان چیست؟ بیانات متنوعی را ذکر کردند که از جمله آن موارد عبارت است از: الف: مرا در «دنیا» یاد کنید تا شما را در «جهان دیگر» یاد کنم. ب: مرا به «دعا» یاد کنید تا شما را به اجابت یاد کنم (این استجابت می‌تواند هم در دنیا و هم در برزخ و هم در قیامت نصیب بنده شود) ج: مرا به هنگام وفور نعمت یاد کنید تا شما را در سختی‌ها یاد کنم (این سختی هم اعم است) ۲.۲ - مقام شفاعت کبریخداوند در سوره اسراء خطاب به وجود نازنین رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «وَ مِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسی اَنْ یبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً؛ و بعضی از شب را بیدار باش و تهجد کن که این نماز شب، تنها بر تو واجب است، باشد که خدایت به مقامی محمود (شفاعت) مبعوث گرداند. پس ثمره و نتیجه این برنامه الهی، رسیدن به مقام محمود است و روایات فریقین در ذیل آیه، مقام محمود را به عنوان مقام شفاعت کبری تفسیر کرده است که رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) در روز قیامت در آن مقام قرار می‌گیرد. ۲.۳ - دریافت اجر الهیدر سوره بقره حق تعالی می‌فرماید: «اِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ اَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ لَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ» در پرتو ایمان و عمل صالح و برپاداشتن نماز و.....مستحق دو جایزه می‌شوند: ۱.دریافت پاداش (لهم اجرهم....) ۲.بهره‌مندی از آرامش کامل (لاخوف.....) که هیچ اضطراب و غمی به همراه آن وجود ندارد. ۲.۴ - دفع وحشت‌های قبررسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «ان الصّلاة تاتی الی المَیتِ فی قبره بصورة شخص انور اللّونِ یونسُهُ فی قبره و یدفَعُ عنه اهول البرزخ؛ نماز به صورت انسانی سفید چهره، وارد قبر میت شده و با او انس می‌گیرد و وحشت‌های برزخ را از او برطرف می‌کند». ۲.۵ - مونس انسان در قبررسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «الصلاةُ انیس فی قبره و فراش تحت جنبه و جواب لمنکر و نکیر؛ نماز مونس (نمازگزار) در قبر و فراش نیکو در زیر او، و پاسخ نمازگزار برای نکیر و منکر می‌باشد. ۲.۶ - دیدار ملائکهرسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «کسی که به قصد شرکت در نماز جماعت، و به سوی مسجد گام بر می‌دارد، خداوند متعال در مقابل هر گامی که بر می‌دارد، هفتاد هزار حسنه به او پاداش می‌دهد و به همین میزان نیز درجات وی بالا خواهد رفت، و اگر در چنین حالتی بمیرد، خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مامور می‌نماید تا در قبر به دیدار او رفته، وی را بشارت دهند و در تنهایی قبر انیس او باشند و تا روز قیامت برای او طلب آمرزش کنند.» ۲.۷ - نجات از وحشت قبرامام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «من اتمَّ رکوعَهُ لم یدخُلْهُ وحْشَةُ القبْرِ؛ کسی که رکوعش تمام و کامل باشد هرگز دچار وحشت قبر نمی‌شود.» ۲.۸ - مقبولیت دیگر اعمالمقبولیت دیگر اعمال در سایه نماز است. مولا علی (علیه‌السّلام) در نهج البلاغه می‌فرماید: «کلُّ شی من عملک تبع لصلاتک» [۲۰]
جوادی آملی، عبدالله، رازهای نماز، ص۱۸.
هر عملی پیرو نماز است از این رو عروج دیگر اعمال در سایه سار نماز میسر می‌شود «ان قبلت قبلت ما سواها و ان ردَّت ردت ما سواها؛ [۲۲]
جوادی آملی، عبدالله، رازهای نماز، ص۱۰.
اگر نماز مورد قبول واقع شود دیگر اعمال هم قبول می‌شود و اگر رد شود دیگر اعمال هم رد خواهد شد».۲.۹ - نماز توشه آخرترسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «الصلاة زادُ للمؤمن من الدنیا الی الاخره؛ نماز زاد و توشه مؤمن در دنیا برای آخرت است. امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «همانا پروردگار شما مهربان است، عمل کم را تقدیر می‌کند، هر آینه انسان دو رکعت نماز برای خدا بجا آورد، خداوند به سبب آن نماز او را وارد بهشت می‌کند.» ۲.۱۰ - معاف از عذابرسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «قال الله (عزّوجل) اِنّ لعبدی علی عهداً اِن اقام الصلوة لوقتها اَن لا اُعَذِّبَهُ و اَن اُدخلهُ الجَنّه بغیر حساب؛ .....من تعهدی نسبت به بنده‌ام دارم که اگر نماز خود را در وقتش به پا دارد، او را عذاب نکنم و بدون حساب او را به بهشت ببرم». و از آن وجود نورانی در کلامی دیگر آمده که فرمود: «کسی که چهل روز نمازهای خود را با جماعت به جا آورد، به طوری که یک تکبیرة الاحرام از او فوت نشود، برای او آزادی از آتش جهنم و آزادی از نفاق نوشته می‌شود.» ۲.۱۱ - زینت آخرتامام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «انّ الله (عزّوجل) قال: الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ انّ الثمان رکعات التی یصلّیها العبد اللیل زینةُ الآخرة؛ خداوند متعال ثروت و فرزندان را زینت دنیا دانسته، ولی هشت رکعت نمازی که آدمی در آخر شب می‌خواند زینت آخرت است». ۲.۱۲ - نمازگزار ریاکارامام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: چون روز قیامت فرا می‌رسد، بنده‌ای را می‌آورند که اهل نماز بوده و خود نیز چنین ادعا می‌کند؛ به وی می‌گویند، تو بدان جهت نماز گزاردی که تو را ستایش کنند، پس به ملائکه دستور می‌دهند او را به سوی آتش ببرید. ۲.۱۳ - عدم ملاقات در کنار حوض کوثررسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «لیس منّی من استخفَّ صلاته لا یردُ علی الحوض لا و الله؛ کسی که نماز را سبک شمارد از من نیست، به خدا سوگند که بر حوض مرا ملاقات نخواهد کرد». ۲.۱۴ - سقوط در آتشمولا علی (علیه‌السّلام) در نهج البلاغه در بیان جواب دوزخیان که پرسیده شد چه چیزی شما را بدوزخ کشانده می‌گویند ما از نماز گزاران نبودیم: «ما سللکم فی سقر قالوا لم نَکُ من المصلین» ۲.۱۵ - محشور شدن با قارونرسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «لا تضیعوا صلاتکم، فانّ من ضیع صلاتهُ حَشَرَهُ الله قارون و فرعون و‌هامان ـ لعنهم الله و اخزاهم ـ و کان حقّاً علی الله ان یدخِلَهُ النار مع المنافقین، فالویلُ لمن لم یحافظ صلاتهُ؛ نمازتان را ضایع نکنید، بدرستی که هر کس نماز خویش را ضایع کند، خداوند (عزوجل) او را با قارون و فرعون و هامان محشور می‌کند، خداوند به آنان لعنت کند و آنها را رسوا سازد، و بر خدا لازم است آنها را با منافق‌ها به آتش داخل کند، پس وای بر کسی که مواظب نمازش نباشد». ۲.۱۶ - محرومیت از شفاعترسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمودند: «هر کس عمداً نمازش را ترک کند، بر درب جهنم نامش در زمره دوزخیان نوشته می‌شود.» ۳ - دیگر آثارآثار فراوان دیگری هم در روایات درباره نماز و یا کوتاهی کردن در باب نماز اشاره شده که به طور گذرا ذکر می‌کنیم: ـ گلستان شدن قبر همانند باغی از باغ‌های بهشت در سایه خواندن نماز شب. ـ ملاقات با پروردگار در پی محافظت بر نمازهای پنجگانه. ـ دور ماندن از امان خدا و رسول او هنگام ترک عمدی صلات. ـ حرام شدن جسد او بر آتش وقتی که گام بسوی نماز جمعه بر می‌دارد. ـ شهادت قطعه‌ای از زمین که او بر آن سجده کرده و پیشانی بر خاک نهاده است. ـ نماز جواز عبور از صراط. این‌ها گوشه‌ای از آثار نماز و مواظبت بر آن و دقت در انجام کامل و تام این عبادت الهی است که این همه ثمرات را بدنبال خود دارد. ۴ - پانویس۵ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته شده از مقاله «آثار اخروی نماز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۶/۱۷. |